کلینیک پزشکی مدیکال

علائم نورالژی عصب سه قلو به صورت یک درد ناگهانی و شدید، تیز یا شوک مانند است. حملات این درد معمولاً خیلی ناگهانی ایجاد شده و در عرض چند ثانیه یا نهایتا حدود دو دقیقه متوقف می شود.

تقریبا در تمام موارد، درد در بخشی از یک طرف صورت یا تمام آن ایجاد می شود و بیشتر در قسمت پایین صورت است.

گاهی اوقات درد در هر دو طرف صورت ایجاد می شود، اما معمولا همزمان نیست.

افراد مبتلا ممکن است علائم نورالژی عصب سه قلو را به طور منظم طی روز ها، هفته ها یا ماه ها تجربه کنند. در موارد شدید، حملات ممکن است صدها بار در روز رخ دهد.

ممکن است درد برای چندین ماه یا سال کمتر یا حتی کاملا متوقف شود (به آن دوره بهبودی می گویند)، اما مدت این دوره های بهبودی با گذشت زمان کوتاه تر خواهد شد.

درد برخی از افراد پس از این مدت، مداوم، ضربان دار و سوزناک و گاهی در حملات شدیدی ظاهر می شود.

به طور معمول، شروع حملات درد ناشی از کار هایی مانند لمس خفیف صورت، مانند شستن، خوردن و مسواک زدن دندان‌ ها است اما می‌تواند در اثر برخورد باد (حتی یک نسیم خفیف یا تهویه هوا) یا حرکت سر و صورت نیز ایجاد شود. گاهی اوقات، درد بدون هیچ محرکی رخ می دهد.

نورالژی سه قلو می تواند زندگی را برای فرد مبتلا بسیار دشوار کند و بر کیفیت زندگی او تأثیر قابل توجهی داشته باشد، مانند کاهش وزن، انزوا و افسردگی.

شاخه های عصب سه قلو

عصب سه قلو (که عصب پنجم جمجمه ای نیز نامیده می شود) بزرگترین عصب داخل جمجمه ای است. دو عصب سه قلو در صورت وجود دارد که هر کدام در یک طرف صورت هستند.

شاخه های عصبی کوچک از قسمت های مختلف صورت به سه شاخه عصبی اصلی می پیوندند. این سه شاخه اصلی عبارتند از:

• شاخه فوقانی (چشمی) : اطلاعات حسی را از پوست بالای چشم، پیشانی و جلوی سر منتقل می کند.
• شاخه میانی (فک بالایی) : اطلاعات حسی را از پوست گونه، کنار بینی، فک بالا، دندان ها و لثه ها منتقل می کند.
• شاخه تحتانی (فک پایین) : اطلاعات حسی را از پوست ناحیه فک پایین، دندان ها و لثه ها منتقل می کند.

این شاخه ها از سه مسیر مختلف وارد جمجمه شده و در گانگالیون گاسرین به هم می پیوندند و سپس در بخشی از جمجمه به نام حفره خلفی به ساقه مغز متصل می شوند.

در نورالژی سه قلو ممکن است یک یا چند شاخه از عصب سه قلو درگیر شوند. آسیب در شاخه های فک بالا و فک پایین بیشتر و در شاخه چشمی کمتر است.

فشار روی عصب سه قلو

طبق شواهد موجود، علت نورالژی سه قلو در 95 درصد موارد، فشار بر عصب سه قلو در ناحیه نزدیک به محل اتصال آن به ساقه مغز (پایین ترین قسمت مغز که با نخاع پیوند می خورد) و پس از گانگلیون گاسرین است.

اگرچه علت آن به طور دقیق مشخص نشده است اما به نظر می رسد در بیشتر موارد، این فشار از سمت یک شریان یا سیاهرگ به عصب سه قلو وارد می شود.

همچنین اینکه چرا و چگونه این فشار باعث حملات درد می شود، دقیقاً مشخص نیست، زیرا درد در تمام موارد فشردگی عصب سه قلو، وجود ندارد.

ممکن است در اثر فشار روی عصب، لایه بیرونی محافظ آن به نام غلاف میلین از بین رفته و سیگنال‌ های درد به طور غیرقابل کنترلی از عصب منتقل شوند.

با این حال، این توضیح با دوره های بهبودی (دوره های بدون علائم) و تسکین سریع درد پس از دور کردن رگ های خونی از عصب تناقض دارد.

علت نورالژی سه قلو

دلایل دیگری که باعث فشردگی یا آسیب عصب سه قلو می شوند، عبارتند از:

• تومور (یک رشد سلولی غیر عادی یا توده)
• کیست (کیسه پر از مایع)
• ناهنجاری شریانی وریدی (به هم ریختگی غیر طبیعی شریان ها و ورید ها)
• مولتیپل اسکلروزیس (MS) - یک بیماری طولانی مدت و آسیب زننده به سیستم عصبی مرکزی (مغز و نخاع)

چه کسانی مستعد ابتلا به نورالژی سه قلو هستند

تعداد افراد مبتلا به نورالژی سه قلو به طور دقیق مشخص نیست، اما گمان می رود که این عارضه نادر باشد.

طبق برخی مطالعات، در بریتانیا هر سال از هر 100000 نفر، حدود 27 نفر به این عارضه مبتلا می‌شوند.

این رقم احتمالاً بسیار زیاد به نظر می رسد اما در حقیقت تعداد موارد تشخیص نورالژی عصب سه قلو توسط پزشکان، بیشتر از تعداد موارد منجر به علائم است.

طبق برآورد های دیگر هر سال حدود 6500 مورد جدید در بریتانیا تشخیص داده می شود.

شیوع این عارضه در زنان بیشتر از مردان و در افراد زیر 40 سال نادر است، اما احتمال بروز آن در افراد جوان‌تر نیز وجود دارد. اغلب موارد برای اولین بار در افراد بین 50 تا 60 سال دیده می شود.

درمان نورالژی سه قلو

نورالژی سه قلو معمولاً یک بیماری بلند مدت است و دوره های بهبودی آن اغلب با گذشت زمان کوتاه تر می شوند. اما اکثر موارد آن را می توان حداقل تا حدی با درمان کنترل کرد.

شروع درمان معمولاً با یک داروی ضد تشنج به نام کاربامازپین (که معمولاً برای درمان صرع استفاده می شود) است. برای گرفتن نتیجه از این دارو، باید آن را چندین بار در روز مصرف کرد و دوز آن باید به تدریج در طی چند روز یا چند هفته افزایش می‌یابد تا مقدار دارو در جریان خون به حد کافی برسد.

مصرف دارو معمولاً تا زمان شروع تسکین درد یا توقف کامل آن که ممکن است چندین سال طول بکشد، ادامه می‌یابد. با شروع دوره بهبودی و از بین رفتن درد، قطع دارو همیشه باید به آرامی و طی روز ها یا هفته‌ ها انجام شود، مگر اینکه توصیه پزشک، قطع یکباره دارو باشد.

هدف از ساخت کاربامازپین درمان درد نبوده است، اما این دارو می تواند با کاهش سرعت تکانه های الکتریکی در اعصاب و کاهش توانایی آنها در انتقال پیام های درد، به تسکین درد عصبی کمک کند.

در صورت بی تاثیر یا نامناسب این دارو یا ایجاد عوارض جانبی بیش از حد، بیمار برای تصمیم گیری در مورد دارو های جایگزین یا روش های جراحی ممکن به یک متخصص ارجاع داده می شود.

برای درمان نورالژی سه قلو، تعدادی از روش ‌های جراحی جزئی وجود دارد - معمولاً برای از کار انداختن عصب جهت جلوگیری از ارسال سیگنال‌ های درد - اما این روش ‌ها معمولاً فقط برای چند سال مؤثر هستند.

ممکن است انجام گزینه جراحی برای باز کردن جمجمه و دور کردن رگ های خونی که عصب سه قلو را فشرده می کند، نیز پیشنهاد شود.

تحقیقات نشان می‌دهد که این عمل بهترین نتایج را برای تسکین درد طولانی ‌مدت داشته اشت، اما این جراحی یک عمل جزئی نیست و خطرات احتمالی آن جدی هستند.